THỐNG KÊ TRUY CẬP
Số người đang online: 123
Số lượt truy cập: 11262661
QUẢNG CÁO
GIÁO DỤC TÌNH CẢM GIA ĐÌNH, TÌNH YÊU QUÊ HƯƠNG ĐẤT NƯỚC QUA NHỮNG ÁNG CA DAO 11/18/2019 4:12:16 PM

Năm tháng qua đi với mọi nỗ lực và tham vọng, Tần Thủy Hoàng không thể nào ngăn cản dấu ấn của thời gian trên Vạn Lý Trường Thành. Gạch đã mục, cỏ hoang đã mọc, trường thành kia chỉ còn là “vang bóng của một thời huy hoàng lộng lẫy”. Trong dòng chảy thời gian hàng trăm, hàng ngàn năm có bao sự kiện, bao chuyện đời bị phủ mờ, lãng quên. Thời gian có thể phá hủy tất cả nhưng dường như có một nơi thời gian không bao giờ bước tới. Nơi ấy là “trường thành” trong tâm khảm người Việt Nam. Nhất là những câu nói dân gian từ ngàn xưa vọng lại vẫn đậu mãi trong lòng mỗi người con đất Việt, gợi nhớ gợi thương, thể hiện bản sắc văn hóa dân tộc.  Điều đó thể hiện rõ hơn cả qua mảng ca dao dân ca trong chương trình Ngữ văn lớp 7. Vậy làm thế nào để lồng ghép giáo dục tình cảm gia đình, lòng yêu quê hương đất nước một cách thiết thực nhất đến với học sinh?

Xã hội biến động không ngừng, lòng người luôn đổi thay, đến một phút giây nào đó trước những trắc trở, tình huống gai góc trong cuộc sống, những vấn đề cần giải đáp thì bất chợt những  áng ca dao ấy lại ùa về trong ta làm sáng lên bao ý tưởng đẹp, bao gợi ý hay. Vì sao ca dao lại có sức hút lạ kỳ như vậy? Phải chăng thơ ca trữ tình dân gian được sáng tác, nuôi dưỡng, lưu truyền bởi tập thể nhân dân lao động, những người chân lấm tay bùn, một đời “bán mặt cho đất bán lưng cho trời”. Nhân vật trữ tình trong thơ ca dân gian là những con người bình dị, những người dân lao động chân chính. Qua con mắt suy nghĩ và trái tim của họ, cuộc sống được phản ánh một cách chân thật và đa dạng. Vì thế các nhà nghiên cứu đã từng đánh giá rất cao giá trị nhiều mặt của thơ ca dân gian “là tiếng tơ đàn muôn điệu của tâm hồn quần chúng”.

Nằm trong dòng văn học dân gian, ca dao như dòng suối đậm đà hồn thiêng dân tộc, ngọt ngào hương sắc đồng quê. Xuân Diệu trong lời bạt cho sách dân ca miền Nam Trung Bộ có viết “Những câu ca dao từ Nam chí Bắc như có đất, như có nước, như có cát, như có biển, như có mồ hôi người, chúng ta sẽ cảm thấy dần dần tụ lại nơi khoé mắt một giọt ướt sáng ngời. Đó là một giọt tinh tuý chắt ra từ ruột già của non sông”.

Những bài ca dao là dòng sữa ngọt lành nuôi dưỡng tâm hồn và bồi đắp năng khiếu thẩm mỹ cho thế hệ trẻ. Là sáng tác của quần chúng nhân dân, những bài ca dao có tác dụng giáo dục và giáo dưỡng to lớn đối với các thế hệ học sinh phổ thông.. Các bài ca dao của nhân dân ta tràn đầy lòng nhân ái và lấp lánh ánh sáng của trí tuệ. Với tiềm năng và sức mạnh đó, ca dao sẽ góp phần tích cực vào việc bồi đắp tâm hồn dân tộc cho thế hệ trẻ, giúp họ không tự đánh mất mình mà phát huy đầy đủ năng lực, nội sinh của dân tộc trong sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước. Phát huy được sức mạnh đó trong giảng dạy ca dao ở nhà trường THCS là mong muốn của các nhà Sư phạm và các thầy, cô giáo đang trực tiếp giảng dạy, các bậc phụ huynh học sinh.

Dạy học tốt phần ca dao sẽ không chỉ giúp học sinh hiểu về đời sống tình cảm phong phú, đẹp đẽ của ông cha mà qua đó còn giáo dục cho học sinh tình cảm, thái độ đúng đắn về gia đình, quê hương, đất nước, có cách nhìn nhận, phê phán về cái xấu, noi gương người tốt việc tốt  trong xã hội. học tốt ca dao học sinh sẽ có một tâm hồn phong phú, có lời ăn tiếng nói trong sáng, tế nhị, sâu sắc.

Mỗi bài ca dao thường có nội dung và nghệ thuật lại đặt trong một chùm ca dao được khai thác trong một tiết học, bởi vậy giáo viên thường bị thiếu thời gian để khai thác sâu sắc các bài ca dao. Đặc biệt trong phần vận dụng liên hệ mở rộng vì thiếu thời gian nên một số giáo viên chưa giúp học  sinh khai thác tốt vấn đề này.

Tôi thiết nghĩ phần nhiều giáo viên chú trọng đến khai thác nội dung, nghệ thuật của bài ca dao mà quên mất việc giáo dục tình cảm yêu thương, kính trọng ông bà, cha mẹ, tình anh em, lòng tự hào về quê hương đất nước, để từ đó giúp học sinh biết liên hệ và có những rung cảm thực sự khi đến với ca dao.

Xét về người học khi tìm hiểu cụ thể từng đối tượng học sinh chúng tôi thấy đa số học sinh chưa yêu thích môn văn, hiểu tác phẩm văn học không sâu sắc.

Tâm hồn khô khan, thờ ơ lạnh nhạt với mọi người xung quanh, các em ít quan tâm đến người khác, kể cả người thân.

Các em không muốn hòa mình vào thiên nhiên, khép mình trước xu thế hòa nhập, không ham thích khám phá, tìm hiểu danh thắng, di tích lịch sử văn hóa của quê hương, đất nước.

Kỹ năng diễn đạt còn vụng, chưa thuộc nhiều ca dao.

Điều kiện học tập còn nhiều hạn chế do hoàn cảnh gia đình còn vất vả, khó khăn.

Dẫu biết rằng “có bột mới gột nên hồ” nên ngay từ khi nghiên cứu để soạn bài giáo viên cần chú ý đến hệ thống câu hỏi để hướng học nắm chắc nội  dung, ý nghĩa và nghệ thuật của từng bài ca dao. Hiểu được tâm tư, tình cảm và những nguyện vọng của người dân gửi gắm trong từng bài ca dao. Từ đó mới lồng ghép được tốt câu hỏi liên hệ mở rộng giáo dục sâu sắc tình cảm gia đình, tình yêu quê hương đất nước.

        Giúp các em hiểu và cảm nhận được tình yêu quê hương đất nước, con người Việt Nam, biết tự hào về truyền thống của nhân dân. Biết kính trọng cha mẹ,  ông, bà, tổ tiên, thầy cô, biết yêu thương bạn bè. Biết cảm thông chia sẽ với những số phận bất hạnh. Chọn cách ứng  xử có tình, có nghĩa.

* Vậy thứ nhất chúng ta cần quan tâm hệ thống câu hỏi tích hợp, rèn luyện kỹ năng sống cho học sinh.

Tình cảm gia đình là một tình cảm thân quen thể hiện thường xuyên trong quan hệ của học sinh với cha mẹ, ông bà, anh em, cô chú, … Các em thường xuyên sống trong tình cảm đó, thấm thía hạnh phúc của tình cảm gia đình. Vì vậy liên hệ với các quan hệ tốt hay chưa tốt của học sinh với gia đình là điều cần thiết. Cũng có thể bằng cách để cho học sinh kể về gia đình mình, tình cảm của mình đối với gia đình mình. Hoặc từ thực tế các lỗi của học sinh đối với gia đình như không vâng lời cha mẹ, không kính trọng ông bà, anh em không thương yêu nhau.

Ví dụ, khi dạy bài       

“Công cha như núi ngất trời

Nghĩa mẹ như nước ở ngoài biển Đông

Núi cao biển rộng mênh mông

Cù lao chín chữ ghi lòng con ơi!”.

Hỏi: Câu nào trong bài ca dao nói lên lời khuyên tha thiết?

Trả lời: Hai câu cuối là lời nhắn nhủ ân tình thiết tha. Hai tiếng “con ơi” làm cho lời ru trở nên ngọt ngào, thấm thía. Sử dụng từ Hán Việt “Cù lao chín chữ” để nói công lao sinh thành, nuôi dưỡng, dạy bảo con cái vất vả khó nhọc nhiều bề. Do đó các em phải “ghi lòng” tạc dạ công ơn to lớn của cha mẹ, sống có hiếu làm tròn bổn phận đạo làm con …

Hỏi: Trong cuộc sống gia đình có bao giờ em lỡ lời với cha mẹ, làm trái với lời khuyên của bài ca dao không?

Trả lời: Học sinh kể một sự việc đã phạm lỗi với cha mẹ. Qua câu chuyện của học sinh kể, giáo viên tích hợp giáo dục kỹ năng sống, phải biết quan tâm giúp đỡ cha mẹ từ những việc nhỏ như quét nhà, nấu cơm, rửa bát, … Chính những việc làm đó, góp phần giữ trọn đạo làm con …

Ví dụ khác, khi dạy bài           

“Anh em nào phải người xa,

Cùng chung bác mẹ, một nhà cùng thân.

Yêu nhau như thể tay chân

Anh em hòa thuận hai thân vui vầy”.

Hỏi: So sánh tình cảm anh em với tay chân khẳng định được điều gì?

Trả lời: Con người hoàn chỉnh không thể thiếu tay hoặc chân. Cũng như anh em ruột thịt, phải biết yêu thương, gắn bó, đùm bọc, nhường nhịn nhau. Đó là tình cảm huyết thống gia đình.

Hỏi: Qua câu ca dao giúp em có cách cư xử đối với anh chị em của mình như thế nào?

Trả lời: Học sinh tự nói lên suy nghĩ của mình như hòa thuận, đoàn kết, thương yêu, chia sẻ, …

Biết liên hệ với cuộc sống, chúng ta sẽ giúp học sinh tiếp cận được tác phẩm dễ dàng hơn, đồng thời các em sẽ được hiểu về những trạng thái tình cảm khác nhau. Trên cơ sở đó học sinh được bồi dưỡng những tình cảm cao đẹp có tính nhân văn cao như lòng yêu thương con người, biết quan tâm người khác, lòng vị tha và tinh thần đoàn kết.

Chương trình giảng dạy ca dao lớp 7 không chỉ giáo dục tình cảm gia đình mà còn chú trọng giáo dục lòng yêu quê hương đất nước.

Ví dụ, khi dạy bài ca dao        

- Ở đâu năm cửa nàng ơi

Sông nào sáu khúc nước chảy xuôi một dòng?

-          Thành Hà Nội năm cửa chàng ơi

Sông Lục Đầu sáu khúc nước chảy xuôi một dòng.

                                                       

Những câu hát về tình yêu quê hương đất nước con người thường gợi nhiều hơn tả, hay nhắc đến tên núi, tên sông, tên vùng đất với những nét về cảnh trí, lịch sử, văn hóa của từng địa danh. Đằng sau những lời đối đáp, lời mời, lời nhắn gửi là tình yêu chân chất, tinh tế và lòng tự hào đối với con người và quê hương đất nước Việt Nam. Khi dạy bài này, giáo viên nên sử dụng tranh ảnh và bản đồ để giúp học sinh thấy được vẻ đẹp của các danh lam thắng cảnh đất nước. Từ đó giáo dục thái độ trân trọng giữ gìn, bảo tồn những di sản văn hóa của dân tộc đồng thời tích hợp giáo dục môi trường cho học sinh.

aa.png

* Thứ hai bước luyện tập để giáo dục tình cảm gia đình tình yêu quê hương đất nước.

            Chỉ thông qua thực hành luyện tập, học  sinh mới nắm bắt bài học sâu sắc hơn. Với bộ môn Ngữ văn, phần dạy ca dao dân ca thì khâu luyện tập lại càng quan trọng. Nếu chỉ đơn thuần dạy cho các em hiểu nội dung và nghệ thuật của bài ca  dao thì  dễ  rơi vào tình  trạng  nhàm chán, bởi những bài ca dao có cùng chung chủ điểm thường giống nhau về nội dung và nghệ thuật có những nét khái quát tương tự như nhau. Nhưng cũng vẫn là những bài ca dao đó, khi các em đựơc cất lên bằng những làn điệu dân ca các miền khác nhau, thì nó trở nên gần gũi, quen thuộc, dễ nhớ, dễ thuộc biết bao. Âm thanh của lời ca kết hợp với nền nhạc dân gian đã giúp các em cảm thụ tác phẩm dân gian nhanh hơn, dễ dàng hơn trong học tập. Đồng thời thông qua đó giáo viên đã rèn cho học sinh mạnh dạn hơn trong học tập, giao tiếp, giúp các em bộc lộ những khả năng khác của bản thân như năng khiếu văn nghệ, năng khiếu thuyết  trình ...

Thông qua luyện tập, học sinh rèn luyện được kỹ năng cảm thụ văn bản, kỹ năng luyện viết đoạn văn, bộc lộ tình cảm một cách chân thành, mộc mạc về gia đình và tình yêu quê hương đất nước.

Ví dụ, khi học xong phần ca dao về quê hương đất nước con người học sinh luyện tập 3-5 phút theo yêu cầu viết một đoạn văn biểu cảm về quê hương mình. Các em phải biết chọn nét đẹp về cảnh vật và con người để lại trong lòng ấn tượng sâu sắc.

* Thứ ba cần giáo dục tình cảm học sinh qua hoạt động ngoại khóa.

Thực tế những buổi ngoại khoá văn học  tôi nhận thấy ngoại khoá văn học thực sự là một việc làm cần thiết. Những giọt nước mắt đồng cảm với số phận của các nhân vật trong hoạt cảnh,những thổn thức về tình mẫu tử cao đẹp, những tiếng cười sảng khoái trước  điệu nhảy vui nhộn và cả những tiếng vỗ tay theo nhịp múa rộn ràng của các bạn trên sân trường, đã gieo vào lòng mỗi em  học sinh những ấn tượng khó phai. Không phải ngẫu nhiên mà sau những buổi ngoại khoá, không khí học tập của các em học sinh trong trường lại nhộn nhịp hẳn lên.

Để tiến hành một buổi ngoại khoá văn học đạt hiệu quả tốt. Người giáo viên phải  tung ra những yêu cầu cụ thể cho học sinh. Bản thân giáo viên phải là người hướng dẫn, đạo diễn giúp các em hát, múa theo đúng làn điệu dân ca các miền. Đặc biệt khâu lựa chọn trang phục cũng hết sức quan trọng bởi nó giúp các em hiểu thêm về phong tục tập quán của mỗi miền và cả giúp các em tự tin hơn, biểu diễn trên sân khấu góp phần đáng kể  vào thành công của buổi ngoại khóa.

Qua các hoạt động văn nghệ chào mừng các ngày lễ lớn, qua cuộc thi “Em yêu tiếng hát dân ca” là cơ hội rất tốt để giáo dục tình cảm học sinh qua điệu hò, tiếng hát lời ca, đặc biệt thêm yêu điệu hò khoan Lệ Thủy. Từ đó các em càng thêm yêu gia đình, yêu quê hương đất nước của mình.

* Thứ tư trong quá trình khai thác biết  đưa các bức tranh vào bài giảng để giáo dục bằng đồ dùng trực quan.

bb.png

Qua hình ảnh giáo dục kỹ năng sống, biết thương yêu giúp đỡ người khác, phát huy truyền thống đạo lí của người Việt Nam “Một con ngựa đau cả tàu bỏ cỏ”,

“Bầu ơi thương lấy bí cùng

Tuy rằng khác giống nhưng chung một giàn”.

Hoặc cho các em xem băng hình câu chuyện “Vì sao hoa cúc có nhiều cánh nhỏ” của một em bé với mong ước mẹ của mình nhanh khỏi bệnh và sống lâu.

Qua nhiều năm dạy môn Ngữ văn lớp 7 tôi đã có thêm những kinh nghiệm mới để hướng dẫn các em học sinh nắm được khái niệm, đặc điểm của ca dao - dân ca. Giáo viên từng bước giúp các em có kĩ năng và chủ động trong việc thưởng thức tác phẩm văn chương thuộc thể loại trữ tình dân gian. Nhiều em đã thực sự có rung cảm thực sự với  môn Ngữ văn, các em biết quý trọng tình cảm gia đình, thêm yêu quê hương đất nước.

Giáo viên: Phan Thị Dự.
TÌM KIẾM


Hỗ trợ trực tuyến
Hoàng Tấn Đông - HT- 0914392005
Hoàng Tấn Đông - HT- 0914392005
Võ Thị Nhàn - Admin-0848999745
Võ Thị Nhàn - Admin-0848999745
ĐĂNG NHẬP

Tên đăng nhập
Mật khẩu
HÌNH ẢNH
LIÊN KẾT WEBSITE


TRƯỜNG THCS HƯNG THỦY - HUYỆN LỆ THỦY - TỈNH QUẢNG BÌNH
Điện thoại: 0232.959031 - Email: thcshungthuy@lethuy.edu.vn
Developed by Phạm Xuân Cường. Tel: 0912.037911 - Mail: cuonggiaoduc@gmail.com